-
Stimuloton nə üçündür?
-
Stimulantların növləri
-
Dərman stimulantları (Reseptlə satılanlar)
-
Qeyri-qanuni və təhlükəli stimulantlar
-
Stimulantların istifadəsi və riskləri
-
Stimuloton və digər antidepressantlar arasındakı fərq
Çoxlarına maraqlı olan antidepressantlar, əsasən depressiya, panik atak, obsesiv-kompulsiv pozuntu və travma sonrası stress pozuntusu zamanı psixi problemlərin müalicəsində istifadə edilir. Bu dərman serotonin geri tutma inhibitorları qrupuna aiddir. Bu dərmanlar əsasən beyində serotonin səviyyəsini artıraraq insanın əhvalını yaxşılaşdırmağa kömək edir. Stimuloton resept əsasında təyin olunur. Unutmayın ki, bu dərmanlar yalnız həkim nəzarətində qəbul edilməlidir. Düzgün istifadə edildikdə, psixi sağlamlıq problemlərinin simptomlarını yüngülləşdirməyə kömək edir. Lakin dozadan artıq qəbul edildikdə və ya nəzarətsiz istifadədə yan təsirlər baş verə bilər.
Stimuloton nə üçündür?
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi Stimuloton, əsasən depressiya və digər psixi pozuntuların müalicəsində istifadə olunur. Bu dərman beyində serotonin hormonunun səviyyəsini tənzimləyərək insanın emosional vəziyyətini stabilləşdirir və narahatlıq hissini azaltmağa kömək edir. Stimuloton yan təsiri arasında hansı simptomlar yer alır, gəlin birlikdə baxaq:
Baş ağrısı
Ürək bulanma
Yuxusuzluq
İştahsızlıq
Diqqət dağınıqlığı yer ala bilər.
Yan təsirlərin şiddəti insandan-insana dəyişir və bəzi hallarda müalicənin ilk həftələrində müşahidə edilir, lakin zamanla bu göstəricilər azala bilər. Uzunmüddətli istifadə və ya dozadan artıq qəbul olunduqda, ciddi yan təsirlər baş verə bilər. Buna görə də həkim tövsiyəsi olmadan bu dərmanlardan istifadə qadağandır.
Stimulantların növləri
Stimulantlar sinir sistemini aktivləşdirən və insanın enerji səviyyəsini, eləcə də diqqətini və fiziki performansını artıran maddələrdir. Bu maddələr təbii və ya sintetik ola bilər. İstifadəsinə görə stimulantlar müxtəlif kateqoriyalara bölünür.
Stimulantlar əsasən:
Diqqət artırmaq
Yuxusuzluğu aradan qaldırmaq
Yorğunluğu azaltmaq
Bəzi tibbi problemləri müalicə etmək üçün istifadə edilir.
Bəzi stimulantlar nəzarətsiz istifadə edildikdə sağlamlığa ciddi təhlükələr yarada bilər. Stimulantların təsir mexanizmi əsasən dopamin və serotonin kimi neyrotransmitterlərin ifrazını artırmağa yönəlib. Lakin bu maddələrdən bəziləri yalnız tibbi göstəriş əsasında qəbul edilməli, bəziləri isə tamamilə qadağan olunmuş və təhlükəli hesab edilir. Aşağıda stimulantların əsas növləri haqqında daha ətraflı məlumat verilir.
Təbii stimulantlar
Təbii stimulantlar insan orqanizminə enerji və ayıqlıq verən, lakin sintetik tərkibli maddələrə nisbətən daha təhlükəsiz hesab edilən təbii mənbələrdən əldə edilir. Bu stimulantlar əsasən qida və içkilər vasitəsilə qəbul edilir və beyin fəaliyyətini müvəqqəti olaraq artırır.
Kofe beynin oyanıqlığını artıran və yorğunluğu azaldan ən geniş yayılmış təbii stimulantdır.
Yaşıl çay və qara çay kofein və L-theanine tərkibli olduqları üçün həm diqqəti artırır, həm də sakitləşdirici təsir göstərə bilər.
Guarana və mate çayı uzunmüddətli enerji verən və konsentrasiyanı artıran təbii stimulantlardır.
Dərman stimulantları (Reseptlə satılanlar)
Bəzi tibbi problemlərin müalicəsində stimulant təsir göstərən dərmanlar istifadə edilir. Bu dərmanlar əsasən həkim resepti ilə təyin edilir. Diqqət çatışmazlığı, hiperaktivlik sindromu, narkolepsiya və bəzi depressiya növlərində bu dərmanlardan istifadə olunur. Dərman stimulantları sinir sisteminin aktivliyini artırır və beyində dopamin səviyyəsini yüksəldir.
Qeyri-qanuni və təhlükəli stimulantlar
Bəzi stimulantlar ciddi asılılıq yaratdığı üçün qeyri-qanuni maddələr siyahısına daxil edilir. Bu maddələrin istifadəsi sinir sisteminə və ürək-damar sisteminə zərər verə bilər.
Bu siyahıya daxil olan bir neçə nümunəni sizinlə paylaşırıq:
Metamfetamin güclü stimullaşdırıcı təsir göstərən və sinir sistemini sürətlə məhv edən bir maddədir.
Kokain qısa müddət ərzində yüksək enerji və eyforiya hissi yaratsa da, beyinə və ürəyə ciddi zərər vurur.
MDMA (Ekstazi) sosial mühitlərdə daha çox istifadə edilən, ancaq uzun müddətdə sinir sistemini tükəndirən və beyində zədələnmələrə səbəb ola bilən bir maddədir.
Stimulantların istifadəsi yalnız sağlamlıq üçün təhlükəsiz olan variantlarla məhdudlaşdırılmalıdır. Həkim nəzarəti olmadan istifadə edilən sintetik stimulantlardan uzaq durmaq vacibdir.
Stimulantların istifadəsi və riskləri
Stimulantlar təbii, tibbi və ya sintetik şəkildə ola bilər və əsasən yuxusuzluğun qarşısını almaq, diqqəti artırmaq və bəzi nevroloji xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilir. Ancaq bəzi stimulantların uzunmüddətli istifadəsi ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb olur. Stimulantların düzgün istifadə edilməsi onların faydalarını artırsa da, dozadan artıq qəbul edildikdə və ya nəzarətsiz istifadə olunduqda bir çox xəstəliklərin yaranmasına yol açır.
Bu xəstəliklərdən bir neçəsini sizinlə paylaşırıq:
Ürək-damar problemləri
Əsəbilik
Yuxusuzluq
Hətta psixoloji asılılıq kimi yan təsirlər ortaya çıxa bilər.
Xüsusilə reseptlə satılan dərman stimulantlarının həkim nəzarəti olmadan istifadəsi ağır nəticələr verir. Birmənalı olaraq stimuloton istifadə qaydası həkim tərəfindən təyin edilməlidir. Düzgün dozalarda qəbul olunması mütləqdir ki, başlanğıc doza olaraq 50mg təyin edilir və xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq tənzimlənir. Bu cür dərmanların istifadəsi yalnız tibbi nəzarət altında aparılmalıdır. Stimulantların istifadəsi və onların insan orqanizminə faydası və riskləri aşağıda qeyd etdiyimiz formada qiymətləndirilir.
Stimuloton faydaları
Xüsusilə dərman stimulantları məsələn, ADHD müalicəsində istifadə olunan stimulantlar diqqət və zehni fokuslanmanı yaxşılaşdırır.
Təbii stimulantlar, məsələn, kofein, insanın daha uzun müddət ayıq qalmasına və özünü enerjili hiss etməsinə kömək edir.
Bəzi stimulantlar idmançılar tərəfindən diqqətli dozada istifadə edildikdə dözümlülüyü və gücü artırmağa kömək edir.
Stimuloton kimi dərmanlar, depressiya və panik atak kimi psixi pozğunluqların, nevroloji problemlərin müalicəsində istifadə olunur.
Stimuloton riskləri
Bəzi stimulantlar uzunmüddətli istifadədə fiziki və psixoloji asılılıq yaradır.
Yüksək dozada qəbul edildikdə qan təzyiqini və ürək döyüntüsünü artırır ki, bu da infarkt riskini yüksəldir.
Stimulantların gec saatlarda və nəzarətsiz istifadəsi yuxu pozuntularına və daimi narahatlıq hissinə səbəb olur.
Həddindən artıq stimulant istifadəsi həyəcan, paranoya və depressiya kimi psixi pozğunluqlara yol açır.
Stimuloton istifadə qaydası pozularsa və dərman həddindən artıq qəbul edilərsə, baş ağrısı, ürəkbulanma və əsəbilik kimi yan təsirlər meydana çıxır.
Stimulantların faydalı təsirləri olsa da, uzunmüddətli və nəzarətsiz istifadə sağlamlıq üçün ciddi risklər daşıyır. Bu səbəbdən stimulantlar yalnız tibbi göstəriş əsasında istifadə edilməlidir!
Stimuloton və digər antidepressantlar arasındakı fərq
Stimuloton, əsasən serotonin hormonunun səviyyəsini artıraraq emosional sabitliyi təmin edir. Bunlar digər antidepressantlarla müqayisədə daha az yan təsirə malikdir. Bu dərmanların asılılıq yaratma riski aşağıdır. Bəzi antidepressantlar isə fərqli təsir mexanizminə malikdir:
Daha çox yan təsirə malik olub, serotonin və norepinefrin səviyyələrini artıran Trisiklik antidepressantlar təhlükəlidir.
Daha köhnə tip antidepressantlar olan Monoamin oksidaza ciddi pəhriz məhdudiyyətləri tələb edir.
Stimuloton, depressiya və narahatlıq pozuntuları üçün daha təhlükəsiz və effektiv bir seçim kimi qəbul edilir. Bu o demək deyil ki, onu nəzarətsiz qəbul etmək olar. Çünki, hər bir halda düzgün istifadə olunmadıqda və ya nəzarətsiz qəbul edildikdə ciddi yan təsirlərə səbəb olur. Buna görə də, unutmayın ki bu dərmanlar yalnız həkim nəzarətində qəbul olunmalıdır!
* Bu səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün həkiminizlə məsləhətləşin. Bu səhifənin məzmununa Liv Hospitalda tibbi sağlamlıq xidməti haqqında məlumat daxil deyil .
